Versnellingsbak, Demontage / montage

(Auteur: Bert Meijerink)

Algemeen

Hieronder vindt u een beschrijving hoe u een versnellingsbak kunt demonteren en dan weer monteren. Het achter de motor vandaan halen wordt hier niet beschreven.

De versnellingsbak uit dit stuk is gemonteerd onder een K75 maar in principe zijn de versnellingsbakken, op een aantal kleine details na, van de K75, K100 en K1100 gelijk aan elkaar.

Het was niet nodig om de ingaande-, tussen- en uitgaande as te demonteren omdat deze in ieder niet defect waren (net als trouwens de gehele bak maar hierover straks iets meer). Mocht u de verschillende assen of andere delen wel eens hebben gedemonteerd en u heeft hier foto’s van dan houd ik mij van harte aanbevolen.

Mocht u echter de bak van binnen willen inspecteren of wilt u de schakelvorken vervangen dan is onderstaand verhaal zeker bruikbaar.

Over de foto's nog even het volgende. De foto's zijn genomen tijdens het monteren van de versnellingsbak. Op de fotocamera zagen alle foto's er goed uit, maar op de PC waren sommige toch niet zo scherp. Helaas zat de versnellingsbak op dat moment al weer in elkaar en konden er geen nieuwe foto's meer genomen worden.
Van de schakelvorken ben ik helaas vergeten om een foto te maken. (niet zo slim want alles draaide daar om)
In sommige gevallen kan het voorkomen dat er onderdelen op de foto staan die al verwijderd zijn volgens de tekst. Dit probeer ik dan in de tekst zo goed mogelijk te omschrijven. Helaas was er niet genoeg tijd om van alle fasen een foto te maken.

In mijn verhaal met aankooptips heb ik al het een en ander geschreven over de schakelverschijnselen van de versnellingsbakken van de K-serie. Voordat u echter de gehele versnellinsbak uit elkaar gaat halen is het echter wel even verstandig om een tweetal (kleine) inspecties uit te voeren:

Inspecteer in ieder geval de magneet aan de oliestop hier mag een minieme hoeveelheid ijzerslijpsel (gruis) aan zitten. Beslist niet meer.
De tweede inspectie welke u echter zeker niet vergeten mag is het inspecteren van de olie. Ziet u in de olie veel glinsterende deeltjes zitten (dit kan soms lijken op een flinke scheut aluminiumverf door de olie heen) dan is ieder geval één van uw schakelvorken aan vervanging toe. De schakelvorken zijn van een aluminium legering en zullen bij (een overmatige) slijtage de olie doen schitteren. Ziet u echter geen aluminium of ijzer sporen maar gaat het schakelen anders vervang dan in eerste instantie eens de olie door een ander type. De Hobbyist kan u over de olie informeren.

Ondanks dat het toch wel een leuk, maar naar later bleek onnodig karwei was wil ik toch iets over de voorgeschiedenis vertellen voordat ook u eventueel voor niets de versnellingsbak los haalt. Normaal hou ik mijn stukjes vrij zakelijk maar nu, omdat er naar mijn mening echt sprake is geweest van belazeren, wil ik graag even wat extra informatie verstrekken die u een hoop tijd en geld kan besparen.

Van de versnellingsbak uit dit stuk was vanzelfsprekend de olie en de magneetstop gecontroleerd. Tevens was er door een aantal personen, welke allen in het bezit zijn van een BMW uit de K-serie, een proefrit gemaakt op deze motor waar deze versnellingsbak en niemand had iets aan te merken op de versnellingsbak. Hij schakelde bijvoorbeeld met meer souplesse dan de versnellingsbak onder mijn eigen K1100.

Waarom haal je dan toch een versnellingsbak los? Wel de eigenaar bracht de motor voor een beurt naar een ex-BMW dealer welke zich nu BMW specialist noemt. Deze wist na enkel een proefrit te vertellen (dus zonder ook verder maar iets te controleren) dat de drie schakelvorken (a ongeveer €120 - €140 per stuk) versleten waren. De totale kosten (nieuwe vorken en arbeidsloon) zouden op ongeveer €1000 uitkomen.

Maar ja, bij demontage van de versnellingsbak buiten dit bedrijf om bleek dat de drie schakelvorken er bijna zo goed als nieuw waren. Zij konden dus zo weer terug geplaatst worden.

Moraal van dit verhaal: Inspecteer eerst zelf even met name de olie en de magneetstop en laat eventueel een BMW kennis ook eens op uw motor rijden voor een neutraal advies voordat u bij een ‘BMW specialist’ te rade gaat welke graag aan u wilt verdienen. Gelukkig heeft BMW Nederland dit bedrijf een aantal jaren terug het dealerschap ontnomen.

Maar genoeg hierover en weer even terug naar de techniek. Mocht u de versnellingsbak niet uit elkaar gaan halen kijk dan toch eens naar de foto’s hieronder. Hier valt duidelijk waar te nemen dat de verschillende delen zeer degelijk zijn uitgevoerd. Die tandwielen gaan niet zo snel kapot. Inderdaad de schakelvorken zijn van een aluminium legering en hierdoor iets slijtagegevoeliger dan de tandwielen, maar abnormaal slijten doen zij niet bij normaal gebruik. Verhalen gelezen dat zijn meer als 300.000 tot 400.000 km meegaan. Ik denk echter wel dat de manier van bedienen van invloed is op de snelheid van slijten, maar dat geldt voor bijna alles. Dus gewoon rustig de versnellingsbak bedienen.

Inhoudsopgave

1. Demonteren van een versnellingsbak

2. Monteren van een versnellingsbak

1 Demonteren van een versnellingsbak

Gereedschap: Extra gereedschap: een elektrische verstripper, momentsleutel, inbussleutels voor op de momentsleutel, kunststof hamer, houten balkje.

Aftappen olie

Als u de olie nog niet uit de versnellingsbak heeft afgetapt moet dat alsnog gebeuren.

Verwijderen versnellingsbak deksel

Zet de versnelling in de neutraal stand. (Controleer dit door aan de ingaande as te draaien. Als u de uitgaande as tegenhoud mag deze niet gaan meedraaien)
Haal de bout van de neutraalblokkering los en verwijder de veer en de kogel welke zich hieronder bevinden. (foto 1, gele pijl)
Verwijder de 10 bouten waarmee het deksel vastzit.(foto 2, gele pijlen)
Verwarm d.m.v. de elektrische verfstripper tot 100 °C de lagerzittingen in het deksel op de aangegeven plaats.(foto 3 binnen het gele gebied)
Druk nu gelijkmatig het deksel omhoog onder de 3 aangegeven punten. (foto 4) Het deksel moet nu gemakkelijk loskomen.
Let goed op bij het verwijderen van het deksel. Tussen de lagerranden en het deksel zitten shims (opvulringen, zie ook foto 20). Zorg er voor dat deze shims bij het monteren wel op dezelfde plaats teruggelegd worden. Geef dus duidelijk bij het demonteren van de versnellingsbak op de shims en het deksel aan waar ze vandaan komen.
Verwijder de pakkingresten goed van het deksel en de versnellingsbak.

Foto 1

Foto 2


Foto 3	Foto 4	Foto 5	Foto 6

Verwijderen van de versnellingsselectietrommel en schakelvorken

Verwijder de beide geleide assen (foto 5) van de versnellingsvorken door ze langzaam omhoog te trekken.
Til de ingaande as een klein stukje op zodanig dat hij een hoek maakt van ongeveer 45° zoals is te zien op foto 6. (De beide geleide assen van de schakelvorken zijn op deze foto nog geplaatst echter zoals hiervoor correct al is aangegeven moeten zij zijn verwijderd)
Schuif de versnellingsvorken richting de buitenkant totdat de vorken vrij zijn uit de versnellingsselectietrommel.
Voor het verwijderen van de versnellingsselectietrommel moet de pal naar buiten gedrukt worden zoals aangegeven op foto 7. Ook voor andere handelingen moet dit soms worden gedaan. In een aantal handboeken wordt aangegeven dat de pal dan vastgezet dient te worden maar dit is niet echt noodzakelijk.(De beide geleide assen van de schakelvorken zijn op deze foto nog geplaatst echter zoals hiervoor correct al is aangegeven moeten zij zijn verwijderd).
Verwijder de versnellingsselectietrommel (foto 8) door deze rustig omhoog te trekken.
Verwijder de versnellingsvorken welke nu te zien zijn op foto 9 door ze uit hun houders te trekken. Let er hierbij goed op welke vork waar en hoe gemonteerd zit en geef dit voor het eigen gemak even goed aan op de vork. Alle drie de vorken zijn namelijk verschillend.
Op elke schakelvork zit een klein lagertje (busje, foto 10). Let er op dat deze niet verloren gaan.
Op de geleide as die het dichtst bij de ingaande as zit, zit 1 vork geschoven. Deze is voor de derde en vierde versnelling.
Op de andere geleide as zitten 2 vorken geschoven. De ‘bovenste’ is voor de eerste en tweede versnelling terwijl de onderste vork de vijfde versnelling bediend.
Het resultaat is nu te zien op foto 11.

Foto 7

Foto 8


Foto 9	Foto 10	Foto 11	Foto 12

Verwijderen van de schakel-assen

Als alleen de schakelvorken gecontroleerd of vervangen hoeven te worden hoeven de schakel-assen niet verwijderd te worden. Het kan natuurlijk echter geen kwaad om de tandwielen even te controleren nu u de versnellingsbak tot zover uit elkaar heeft gehaald.

Verwarm tot 100 °C aan de buitenzijde van de versnellingsbak de plaats waar de lagers van de uitgaande as en de tussenas zitten.
Verwijder nu beide assen tegelijk uit de versnellingsbak. Dit moet licht gaan.
Verwijder de ingaande as.

Aanvullende informatie schakel-assen

Aanvullende informatie over de ingaande as (foto 12):

Helemaal rechts ziet u de spievertanding (aangegeven met I)die in de koppelingsplaat valt.
L1 is het conische lager zitten wat in het deksel van de versnellingsbak valt.
Onder het tandwiel ziet u 5 staan. Deze drijft de tussenas op de het tandwiel van de vijfde versnelling aan.
L2 is het conische lager dat in het huis van de versnellingsbak valt.

Aanvullende informatie over de tussenas (foto 13):

L1 is het lager zitten wat in het deksel van de versnellingsbak valt .
Onder de tandwielen ziet u het versnellingsnummer staan. Dus 1 is de eerste versnelling etc.
B34 is de bedieningsbus voor de derde en vierde versnelling. In de inkepingen valt de schakelvork voor de derde en vierde versnelling.
L2 is het lager dat in het huis van de versnellingsbak valt.

Aanvullende informatie over de uitgaande as (foto 14):

L1 is het lager zitten wat in het deksel van de versnellingsbak valt.
Onder de tandwielen ziet u het versnellingsnummer staan. Dus 1 is de eerste versnelling etc.
B12 is de bedieningsbus voor de eerste en tweede versnelling. In de inkepingen valt de schakelvork voor de eerste en tweede versnelling.
Tussen tandwielen drie en vier zit de bedieningsbus voor de vijfde versnelling. Hierin valt dus de schakelvoor voor de vijfde versnelling. Doordat een aantal tandwielen willen schuiven over de as is dit helaas niet goed zitbaar.
L2 is het lager dat in het huis van de versnellingsbak valt.
Helemaal rechts ziet u de zogenaamde splines (U) staan waarover de aandrijfas weer wordt geschoven. Deze splines dienen altijd goed gesmeerd te zijn met het juiste vet. Bezuinig niet op dit vet en gebruik het voorgeschreven vet als u dure reparaties wilt voorkomen.

Het schakelmechanisme zorgt gezamenlijk met de versnellingsselectietrommel dat bij de versnellingskeuze de juiste tandwielen ’in elkaar gedrukt’ worden.

Inhoudsopgave

2 Monteren van een versnellingsbak

Monteren van de schakel-assen

Verwarm tot 80 °C de plekken in de versnellingsbak waarin de uitgaande as en de tussenas vallen. (Dit is op foto 15 het gele gebied)
Monteer de ingaande as.
Monteer nu tegelijk de uitgaande as en de tussenas gezamenlijk.
Tik met lichte tikjes door middel van een kunststof hamer op de bovenkanten de uitgaande as en de tussenas om te controleren of de lagers volledig in het huis zitten.
Het resultaat is te zien op foto 16.

Monteren schakelvorken en versnellingsselectietrommel

Steek de vork van de vijfde versnelling terug op zijn plaats in de bedieningsbus tussen de tandwielen van de uitgaande as. (foto 17, het korte stuk van de vorkbuis naar boven en het lange stuk naar onderen). Zorg er tevens voor dat het geleidingslagertje op het pennetje van de vork is geplaatst. Dit kunt u doen met erg kleverig vet (zie foto 10) zodat hij er niet gelijk afvalt. Bij de montage van de andere vorken kunt u dit dus ook doen.
Steek de vork van de eerste en tweede versnelling terug in de bedieningsbus tussen de tandwielen van de uitgaande as. (lange stuk van de vorkbuis naar boven en het korte stuk naar onderen). Zorg er teven voor dat het geleidingslagertje op het pennetje van de vork is geplaatst.
Steek de vork van de derde en vierde versnelling terug in de bedieningsbus tussen de tandwielen van de tussenas. (lange stuk van de vorkbuis naar boven en het korte stuk naar onderen). Zorg er teven voor dat het geleidingslagertje op het pennetje van de vork is geplaatst.
Als u alle vorken terug heeft gestoken moet het resultaat er uit zien zoals op foto 9.
Druk de schakelvorken zo ver mogelijk naar buiten zodat de versnellingsselectietrommel straks eenvoudig op zijn plaats terug gezet kan worden.
Kantel de ingaande as met een hoek van 45 graden naar buiten. (foto 6)
Druk de pal naar buiten en plaats de versnellingsselectietrommel terug op zijn plaats.
Druk de vorken, inclusief de lagertjes nu terug in de versnellingsselectietrommel. Op de foto’s 18 en 19 kunt u zien in welke gleuven ze dienen te vallen. Eventueel de trommel verdraaien verdraaien zodat het gat in het plaatje bovenop de versnellingsselectietrommel gelijk staat met de punt van het palletje. (foto 18) (Op beide foto's is alweer te zien dat de geleideassen door de schakelvorken zitten. Dit gebeurt echter pas bij de volgende stap)
Druk nu de beide geleideassen weer door de schakelvorken tot in hun houder van de versnellingsbak.

Monteren versnellingsbak deksel

Zorg dat het deksel en de rand van de versnellingsbak waar het opvalt schoon en vetvrij zijn.
Tik het dopje uit het deksel waar straks de schroevendraaier doorheen gestoken moet worden. (foto 21) Zorg er voor dat het dopje niet beschadigd wordt.
Smeer wat vloeibare pakking op de rand van de versnellingsbak waar het deksel straks op valt. (foto 5)
Verwarm het deksel tot 100 °C.
Leg de shims terug op hun plaats en plak ze vast met wat goed klevend vet. (foto 20, op deze foto liggen de shims even op de rand waar ze invallen. Het is natuurlijk de bedoeling om ze er in te leggen)
Steek nu een schroevendraaier (foto 21) door het ontstane gat zodat u de onderliggende pal opzij kunt duwen. (in de richting zoals is aangegeven op foto 21, de pal die u moet omdrukken is te zien onderop foto 20)
Plaats nu voorzichtig het deksel terug op de versnellingsbak. Dit moet makkelijk (licht) gaan.
Monteer de 10 bouten waarmee het deksel vastzit (Aanhaalmoment 9 Nm)
Tik het dopje wat er hierboven is uitgetikt weer terug met een drevel van 8mm. Lijm dit vast met geschikte lijm.
Zet de versnelling in zijn vrij en plaats de kogel en veer van de neutraalblokkering terug. (foto 22)
Zet de bout van de neutraalblokkering terug welke is voorzien van locite 243. (Aanhaalmoment 13 Nm)
En het karwei is klaar. (Vanzelfsprekend nog wel weer olie in de versnellinsbak doen)

Inhoudsopgave

Foto 13

Foto 14

Foto 15

Foto 16

Foto 17

Foto 18

Foto 19


Foto 20	Foto 21	Foto 22	Foto 23

1. Demonteren van een versnellingsbak
2. Monteren van een versnellingsbak